Konufólkamál og hálvthundrað fosturtøkur í Føroyum um árið
Vit hava ikki fría fosturtøku í Føroyum. Tað er skomm, halda summi, og onkrir danir hava hug at leggja trýst á føroyingar fyri hetta umvegis ríkisfelagsskapin. Kortini verða um hálvthundrað fostur fyribeind í Føroyum um árið. – Hetta er á leið sama tal sum barnatalið í einum trimum barnagarðsstovum ella tveimum stórum skúlaflokkum.
Tað stendur tær ikki frítt í Føroyum at beina fyri einum fostri, sum tú ikki vilt vita av. Og tó. Summi vilja vera við, at tað er líka við.
Altso hálvthundrað føroysk børn um árið sleppa ikki at verða sett í verðina.
Far ein túr á føðideildina á Landssjúkrahúsinum og hygg at nýføðingunum. Har verða kanska hálvthundrað børn fødd í einar tríggjar vikur.
Ella vitja ein barnagarð. Hálvthundrað børn eru einar tríggjar stovur av børnum har.
So nógv børn um árið halda vit, føroyingar kunnu vera fyri uttan. Og tá stendur væl til, verður sagt, tá ið talið ikki er hægri enn tað.
Makabert at seta tað upp so, vil onkur siga. Ja, tað er ikki sørt ræðandi, tá tú sært tølini á henda hátt.
Tó hví skulu vit ræða nakran?
Nei, skulu vit ikki heldur klappa saman hendur, hálsfevnast og fegnast um, at tað hóast alt stendur so »væl« til, at vit kunnu sleppa okkum av við øll hesi hálvthundrað óynsktu børnini, tó at vit ikki hava fría fosturtøku í Føroyum?
Og so kunnu vit seta okkum niður mikudagin (kl. 22.35 sambært sjónvarpsskránni) og gleðast saman um hesi konubrotini í felagsskapinum »Women on Waves«, sum tekur kvinnur úr londum, ið ikki hava loyvt fosturtøku, fær tær út á altjóða sjógv og hjálpir teimum har at beina fyri teimum børnum, tær ganga við.
Ábyrgd av egnum lívi
Hetta eru konubrot. Og fosturtøka er konufólkamál. Har skulu menninir ikki blanda seg. »Kvinnan skal ráða yvir sínum egna kroppi« og so framvegis …, sum vit øll umsíðir mugu fata nú, eftir at tað hevur verið meylað í næstan fjøruti ár.
Summi vilja veruliga vera við, at tað er ein partur av mannarættindum at stríðast fyri rættinum hjá konufólki at sleppa av við óynskt børn. Eru mannarættindini so bara konufólkarættindi? Hvat við barnarættindum ella mannfólkarættindum?
Vorðið sum arvur at lata ættarliðum eftir seg av ungum gentum og vaksnum kvinnum.
Ná, nei, nú vóru vit inni á moralisering. Moralurin er niðurgrivin og jarðaður, tann grøvin er innsiglað, og seglið má fyri alt í verðini ikki brótast.
Lítið mansligt
Var fyri nøkrum árum síðan á fundi í politiskum høpi, har ein yngri maður fór til mikrofonina at spyrja um støðuna til fosturtøku. Eitt tilkomið konufólk reyk algoyst upp og bað mannfólk syrgja fyri at halda seg burtur frá hesum málinum, tí tað hevði einki við teir at gera.
Kanska er tað, tí slíkar »grussur« sum henda hava biðið menninar halda fingrarnar burtur, at mannfólk við ábyrgd – lóggevandi sum klerkar –
í dag ikki tora at nerta hetta evnið og siga sína meining. Men ein sera ómanslig støða eftir míni hugsan.
Nei, góðu lóggevandi menn, tit hava allan rætt – kanska skyldu eisini? –til at hava eina støðu í hesum máli og at koma fram við henni. Hava tit onga støðu, so vælsignaðir fáið tykkum eina og standið sum menn. Tit eru enntá so væl stillaðir, at politisku flokkarnir loyva tykkum at meina frítt í etiskum málum su
m hesum.
– Jamen neyðtøkuoffur, hví skulu tey ikki hava atgongd til fosturtøku, er tað argumentið, sum ofta gongur aftur, tá onnur tróta.
Gjøgnum árini eru hesir burturkastaðu føroyingarnir, sum ikki sluppu at síggja dagsins ljós, vorðnir nógvir hundrað í tali. Hvørt einasta teirra var originalur, ikki eitt var kopi. Og einki teirra fæst aftur, hvussu stóran barnaflokk mammurnar so hava fingið eftir hetta.
Segði nakar, at allir føroyingar skulu kenna seg vælkomnar í Føroyum?
Erla Berghamar Sørensen – email: erla@dimma.fo
Grein í Dimmalætting týsdagin 7. mars 2006.
Greinin er endurgivin við loyvi frá Erlu B. Sørensen.