Kategori: Fosturtøka

Háskúlin í Nesvík spyr: Hvat er hitt ófødda? Hvør er frægasta loysnin: frí fosturtøka ella forboð?

Greinin niðanfyri byggir á notatir frá eini framlögu hjá Føroya Pro Vita til tiltakið hjá Háskúlanum í Nesvík: “Trúgv og samfelag: Fyri vali og fríum lívi”. 
Spurningurin, ið skuldi svarast var: “Hvat er hitt ófødda? Hvør er frægasta loysnin: frí fosturtøka ella forboð?”
Umboð fyri Føroya Pro Vita var Björk Tyril Sadembou.

Lurta eftir upprunaligu framlöguni her: https://haskulin.podbean.com/e/trugv-og-samfelag-fyri-vali-og-frium-livi/

Punkt 1 – Grundarlag og virði

Hevur tú virði? Hvat gevur tær virði?

Okkara boðskapur er sera einfaldur: tú hevur virði tí, at tú ert eitt menniskja. Öll menniskju hava treytaleyst virði, sum merkir, at virðið ikki avhongur av, hvussu dugnaligur tú ert, um tú bert brek, hvörji foreldur tíni eru o.s.fr.

Ert tú kristin, so hava menniskju hetta virðið, tí vit eru skapt í mynd Guðs. Men sjálvt um, tú ikki persónliga ert kristin, so er henda menniskjaáskoðanin ein av grundarsteinunum í okkara samfelagi. 

Í okkara samfelagi ynskja vit, at öll skulu hava eitt gott lív, vit ynskja at verja tey veikaru og tey, sum onga rödd hava. Vit ynskja at öll skulu hava javnar möguleikar og verða rættvíst viðfarin, uttan mun til t.d. uppruna/húðarlit, brek, og hvussu væl fyri tey eru fíggjarliga.

Vit ynskja hetta, nettupp tí at vit halda, at öll menniskju hava líka nógv og ómetaliga stórt virði. Tað er tí vit leggja í öll í samfelagnum, og ganga högt uppí at eingin skal detta ímillum. 

Hetta virðið, sum öll menniskju hava, er grundarlagið í altjóða sáttmálum um mannarættindini, sum eru galdandi í Föroyum og aðrastaðni í heiminum. Ein rættur öll menniskju hava er rætturin til lív – at lívið hjá okkum skal vera vart við lóg, og at eingin bara skal kunna taka lívið frá okkum.

Umframt grundleggjandi sáttmálan um borgarlig og politisk rættindi, sum varð samtyktur í 1966, kundi eg hugsað mær at nevnt tveir aðrar ST-sáttmálar, sum eru viðkomandi fyri evnið í dag:

-Sáttmálin um at basa öll slög av mismuni móti kvinnum (1979)

-Sáttmálin um rættindi hjá börnum (1989)

KVINNURÆTTINDASÁTTMÁLIN tosar um, hvussu týdningarmikið tað er, at verja rættin hjá kvinnuni at arbeiða, tá ið og hóast hon fær börn. Um barsil, um sosialar veitingar/ansing, at tær ikki kunnu koyrast í viðgongutíðini, og at tær ikki noyðast at arbeiða við nökrum, sum er skaðiligt fyri tær og barnið. Samfelagið hevur eisini ábyrgd av at tryggja barnakonum atgongd til heilsutænastur áðrenn og aftaná barnsburð og her stendur enntá, at samfelagið eigur at tryggja, at tær eta góðan mat í viðgongutíðini og meðan tær geva bróst.

Har sum sáttmálin nevnir fosturtöku, verður tosað um hvussu nógvar milliónir danir ynskja at brúka fyri at minka um fosturtöku.

Sáttmálin ynskir týðiliga at verja kvinnur frá at föla seg noyddar at velja barnið hjá sær frá, fyri at verja teirra arbeiðslív. Og tó, í 2006 í kanning hjá Sunhedsstyrelsen, var ein av vanligastu orsökunum til fosturtöku, at man ikki fekk eitt barn at passa saman við arbeiðnum/útbúgving. Eg haldi ikki ordiliga, at tað samfelagið livir upp til henda sáttmálan, ha?

Í BARNARÆTTINDASÁTTMÁLANUM “er eitt barn at skilja sum eitt og hvørt menniskja yngri enn 18 ár, uttan so at barnið gerst myndigt fyrr sambært teirri lóg, sum er galdandi fyri barnið”

“Grein 2

  1. Luttakaralondini skulu virða og tryggja øllum børnum innan løgdømi sítt tey rættindi, sum eru ásett í hesum sáttmála, uttan at gera mismun av nøkrum slag og uttan mun til ættarslag, húðarlit, kyn, mál, átrúnað, politiska ella aðra sannføring, tjóðaruppruna, tjóðfrøðiligan ella samfelagsligan uppruna, ognarviðurskifti, brek, burð ella aðra støðu hjá barni, foreldrum ella verja.”

Burð – t.e. hetta er galdandi fyri tað ófödda barnið eins væl og tað födda barnið.

Hesin sáttmálin endurtekur rættin til lív:

“Grein 6

1. Luttakaralondini viðurkenna, at øll børn hava ein natúrligan rætt til lívið.

2. Luttakaralondini skulu í størstan møguligan mun tryggja, at barnið livir og mennist.”

Punkt 2 – Fosturmenning

Um 5-9 dagar eftir gitnað setir lítla fostrið seg fast í lívmóðurina, so tað kann fortelja mammuni, at tað er har, og mamman kann byrja at geva tí nöring og verja tað. Nú byrjar framleiðsla av HCG, sum nokk er orsökin til, at summar mammur fáa kvalma og spýggja.

Um 22 dagar (3 vikur) eftir gitnað slær hjartað á lítla barninum og pumpar blóð runt í kroppinum.

Bert 8 vikur eftir gitnað hevur barnið eygu, eygnalok, nös, ytra-oyra, armar við albogum, handliði og fingrum, og bein við knöum og fínum bibbum. Öll gögnini eru byrja at mennast.

Eftir 10 vikur framleiðir barnið insulin, at halda skil á blóðsukrinum – og fær negl.

Eftir 12 vikur sært tú á kynsgögnunum, um barnið er drongur ella genta.

14-20 vikur eftir gitnað er barnið so stórt og sterkt, at mamman byrjar at föla tað sparka. Tað hevur tó flutt seg síðani umleið viku 7.

Eftir 25 vikur verður barnið roknað sum lívfört, men dömi eru um börn, sum yvirliva, sum eru född eftir 21 vikur.

So barnið mennist skjótt, men hvussu er við gitnað? Er tað “gitna eggið” livandi? Er tað eitt menniskja?

Lívfröðiliga verður okkurt vanliga roknað sum livandi, um tað reagerar uppá signal (hormon osfr.), tillagar seg til umhvörvið, veksur, mennist, um tað dugir at lesa og framleiða gen/DNA og framleiðir protein, osfr. Alt hetta ger lítla fostrið frá fyrsta degið. So skjótt sáð og egg renna saman hevur fostrið 23 kromosompör akkurát sum vit vaksnu, og allar hesar funktiónirnar byrja.

So tað er livandi, men er tað eitt menniskja? Lívfröðiliga er eitt menniskja ein livandi vera, sum er av slagnum “Homo Sapiens” (og ikki okkurt annað slag, sum hundur ella ketta).

So henda lítla veran er heilt frá gitnaði livandi og er menniskja. Hví í verðini, skuldu hesi lítlu menniskjuni so ikki havt virði? Sama virðið sum eg og tú. Rætt til at liva.

Við fosturtöku og serliga við fríari fosturtöku viðurkenna vit ikki lítla menniskja sum eitt menniskja yvirhövur. Vit kunnu ikki taka lívið av menniskjum, so “graviditeturin sum verður fjernaður” kann ikki vera eitt menniskja, ha? 

Hetta er ein av stóru trupulleikunum við fríari fosturtökulóggávu. Vit taka bókstaviliga menniskjaligheitina burtur frá einum heilum bólki av menniskjum. Öllum okkara óföddu. Tey smæstu og veikastu í okkara samfelagi. Tey sum hava mest brúk fyri okkara hjálp og vernd.

Punkt 3 – Samanumtöka og persónlig frásögn

6. oktobur í 2021 kl.11.40 er ein löta, eg aldrin fari at gloyma. Tá bleiv sonurin, Brandur, fyri fyrstu ferð lagdur upp á bringuna hjá mær. Tað er eingin ivi um, at Brandur er största gávan eg og maðurin hava fingið í okkara lívi. Hóast henda lötan var so stór og serlig, var Brandur longu við okkum áðrenn henda stóra dagin, tá ið vit fyrstu ferð sluppu at halda honum, klemma og mussa hann.

Fyrstu ferð eg var í skannaranum við honum var í mars sama ár. Tá hevði hann bara verið til í 7 vikur og nakrar dagar. Vit sóu og sluppu at hoyra hjartað hjá honum sláa. Tað sama hjartað sum slær í honum í dag. Brandur var bara knappar 3 cm tá, men eg minnist hvussu væl man sá vælskapta fótin hjá honum, við fimm fínum bibbum. Læknin mátaði fótin hjá honum, og hann var bara 4 mm langur.

Vit vóru soo forelskað beinanvegin. Men sjálvt um vit ikki hövdu verið tað, so hevði tað ikki broytt virði á lítla Brandi. Hann var og er týðiliga eitt menniskja. Tí hevur hann virðið. Tí hevur hann rætt til lívið. Tá sum nú.

Føroya Pro Vita ynskir, at vit sum samfelag verja lívið hjá öllum menniskjum! Heilt frá gitnaði og til natúrligan deyða.

Hvörji valevni ynskja at verja rættin til lív hjá ófödda barninum?

Viðmerking til myndina: Føroya Pro Vita kann ikki vita hvat valevnini, sum ikki hava svarað (gult á myndini) halda um fosturtöku. Tí ber illa til at koma til niðurstöður um hvat flokkarnir halda, burtursæð frá Miðflokkinum, sum hevur meldað út, at flokkurin er fyri lívi. Í öllum hinum flokkunum eru valevnini frístillað at atkvöða eftir egnari sannföring um hetta málið. Nú tað eru so nógv, sum ikki hava svarað, er rímiligt at ímynda sær, at tey hava ymsar meiningar.

Tað er nógv at taka stöðu til, tá ið tú hugsar um, hvönn tú skalt velja nú tað verður lögtingsval um fáar dagar. Vit eru allarhelst fleiri, ið halda spurningin um fosturtöku spæla ein týdningarmiklan leiklut í, hvönn vit fara at velja. Summi ynskja valevni “fyri lívi” og summi ynskja valevni “fyri vali”.

Fyri at hjálpa teimum veljarunum, ið halda hetta málið vera týdningarmikið og fyri at hjálpa valevninum, sum fegið vil siga sína meining, hevur Føroya Pro Vita sett seg í samband við öll valevnini og spurt: “Hvussu heldur tú ein nýggj fosturtökulóg skuldi sæð út?”

Niðast í hesi greinini, hava vit lagt eina talvu við viðmerkingunum frá öllum valevnunum, sum svaraðu.

Tað vóru fleiri sum týðiliga gjördu greitt beinanvegin, at tey vóru ímóti fríari fosturtöku, sjálvt um tey ikki endiliga vistu akkurát, hvussu ein nýggj fosturtökulóg skuldi síggja út.

Valevnini, sum ynskja at verja lív eru (minst til at skriva til títt valevnið, um tú ikki sært viðkomandi á listanum – kanska tey hava gloymt at svara!):

  • Beinir Johannesen, A
  • Rógvi Egilstoft, A
  • Katrin Kjartansdóttir, A
  • Símun Jóannesarson Hansen, A
  • Mariann Poulsen Garðalíð, A
  • Bárður á Lakjuni, A
  • Árni Skaale, A
  • Jóhanna Christiansen, A
  • Jørgen Niclasen, A
  • Mona Breckmann Wescott, A
  • Grímur Sundstein, A
  • Jacob Vestergaard, A
  • Jóhan Eli Poulsen, A
  • Lillian Bjarnadóttir Poulsen, A
  • Uni Rasmussen, A
  • Jákup Petur Eliassen, F
  • Sólvit Nolsø, F
  • Steffan Klein Poulsen, H
  • Rósa Tyril Gaardlykke, H
  • Jenis av Rana, H
  • Aksel Kambsskarð Berg, H
  • Jórun Pólsdóttir, H
  • Bill Justinussen, H
  • Palma Sámalsdóttir Rasmussen, H
  • Jóhanna Niclasen, H
  • Jann Johannesen, H
  • Terje B. Vestergaard, H
  • Rani Andrasson Skaalum, H
  • Edva Jacobsen, B
  • Helgi Abrahamsen, B
  • Frimodt Rasmussen, B
  • Magnus Rasmussen, B
  • Áron Vest, B
  • Jaspur Langgaard, B
  • Sámal Hanni Lognberg, B
  • Geir á Lofti, D
  • Brandur Øssurson Simonsen, D
  • Hans Cecil Poulsen, D
  • Heri Danielsen, D

Um onkur er, sum ynskir at vera við á hesum listanum fyri lívi og ímóti fríari fosturtöku, leggja vit tykkum gleðiliga afturat, um tit skriva til provita@provita.fo

Gott val!

Navn Flokkur Viðmerking
Beinir Johannesen Fólkaflokkurin Eg eri ímóti fríari fosturtøku, so eg haldi ikki, at ein nýggj lóg skal gera fosturtøku fríari. Ein nýggj lóg skal vera greiðari enn hon er í dag. So ein lækni í Vágunum skal hava somu fatan av lógini, sum ein í Suðuroy. Tíverri tykist tað ikki soleiðis í dag. So eina modernisering, ikki liberalisering
Rógvi Egilstoft Fólkaflokkurin Eg dugi ikki akkurát at siga tær, akkurát hvussu lógin skal skrivast, men soleiðis, at vit koma so tætt ongari fosturtøku sum møguligt. Vinarliga
Katrin Kjartansdóttir Fólkaflokkurin Fyrst at siga, so eri eg ímóti fosturtøku! Men eg meini at verandi lóg skal endurhyggjast. Og fáa gjørt tað soleiðis at fólk kunna liva við lógini. Og tað skal ikki vera so at tað er bara ein nem loysn, um tað skuldi komi so langt, at ein kvinna velur tað. Heldur at man kann arbeiða við onkrum øðrum, so kvinnan kann faa vegleiðing um hvat kann gerast, tá man er komin so illa fyri, at tað er loysnin.
Símun Jóanesarson Hansen Fólkaflokkurin Eg eri ikki fyri fríðari fosturtøku, men eri ikki ímóti at dagføra lógina, so tær skipannir, sum vit hava í dag, vera skrivaðar í lógina. Eg sakni meira vegleiðing, og eg fari at arbeiða fyri at tað verður lættari hjá føroyingum at ættleiða føroysk børn
Mariann Poulsen Garðalíð Fólkaflokkurin Eg eri ímóti fríðari fosturtøku. Eg haldi at tað er gott at vit fáa endurskoða lógina, tí at hon er so gomul. Annars havi eg ikki sett meg inn í hvussu fosturtøkulógin sær út í dag og hvørjar broytingarnar skuldu veri.
Bárður á Lakjuni Fólkaflokkurin Verði eg valdur inn á Føroya løgting, fari eg at stríðast fyri tí ófødda! Hugsanin hjá mær er, at vit skulu framala ein hugsanarhátt, eina mentan sum sigur: #FosturtøkaÓhugsandi. Tað krevur ein hugburð har vit sum einstaklingar og samfelag kenna tað sum okkara skyldu at hjálpa og stuðla á allan hugsandi hátt. Har vit sýna miskunn og samkenslu og ábyrgd fyri bæði mammu og barni – og pápa. Familjuni sum heild. Tað eigur at lata seg gera í Føroyum.
Winnie Kjærbo Fólkaflokkurin Einki svar
Elsebeth Mercedes Gunnleygsdóttir Fólkaflokkurin Einki svar
Árni Skaale Fólkaflokkurin Eg kann tó fortelja tær, at eg ikki eri fyri fríðari fosturtøku. Hvar greinsan gongur tá talan er um lív móti lívi, og øðrum læknaligum tvístøðum veit eg snøgt sagt ikki. Sum sagt eg havi ikki sett meg nóg væl inn í evnið enn.
Jóhanna Christiansen Fólkaflokkurin Einki svar
Jørgen Niclasen Fólkaflokkurin Eg eri ímóti fríari fosturtøku. Eri eitt sindur bangin fyri at byrja eina endurskoðan av lógini, tí tá vita vit ikki, hvar vit enda. Haldi at verandi lóg hevur virka væl.
Fía Selma Nielsen Fólkaflokkurin Einki svar
Mona Breckmann Wescott Fólkaflokkurin Ynskir at verja lív
Grímur Sundstein Fólkaflokkurin Eg eri ímóti fríari fosturtøku. Eg haldi at verandi fosturtøkulóg eigur at verða dagførd, har rætturin hjá barninum til lívið skal verða miðdepil fyri øllum avgerðum, sum viðvíkja fosturtøku. Eg viðurkenni, at tað kunnu verða serligar umstøður har atlit mugu takast til lív og heilsu hjá bæði mammuni og barninum.
Jacob Vestergaard Fólkaflokkurin Eg eri ikki fyri fríari fosturtøku. Verandi lóggáva er, fyri sovítt, í lagi. Tað kunnu verða støður, har tað er neyðugt at fremja fosturtøku, tí móður og/ella barn eru í lívsvanda.
Jóhan Eli Poulsen Fólkaflokkurin Eg eri ímóti fríari abort. Tá ið tað kemur til læknafakliga at meta um lív og tá ið tað kemur til tey ekstremu tilfeldini sum neyðtøku, insest e.tc meti eg meg ikki hava neyðugu vitanina at svara. Tó so haldi eg at við eiga at seta nógv meir inn á hjálparsíðuni fyri at at fyribyrgja abort. Sum útgangsstøði eri eg altíð fyri lívið.
Rúna Wenningsted Hansen Fólkaflokkurin Einki svar
Uni Rasmussen Fólkaflokkurin Ímóti fríari fosturtöku
Dánial Hansen Fólkaflokkurin Einki svar
Eivind Jacobsen Fólkaflokkurin Einki svar
Lillian Bjarnadóttir Poulsen Fólkaflokkurin Eg haldi at eingin skal kenna seg noyddan at fremja fosturtøku í FO og at tað skal vera lættari at ættleiða. Eg veit ikki heilt hvussu lógin skuldi sæð út, men eg eri sannførd um, at tað altíð finnast betri loysnir enn ein fosturtøka uttan so at lívið hjá mammuni er í vanda
Frits Strøm Fólkaflokkurin Haldi at kvinnan skal bestemma sjálv. Tað kunnu verða umstøður sum gera at hon velur fosturtøku sum ikki er fevnd í verandi lóggávu. Tað sum eg veit um hvar kvinna velur fosturtøku hevur tað altíð ein prís fyri kvinnuna seinni umframt tað kensluloga. Tó hava vit ábyrgd av upplýsing og ráðgeving umframt at stuðla øllum óføddum børnum so ein komandi mamma heldur velur at behalda fostrið
Malan Rasmussen Fólkaflokkurin Einki svar
Jákup Petur Eliassen Framsókn Ynski samfelag við ongum fosturtökum. Eri ímóti fríari fosturtöku.
Sólvit Nolsø Framsókn
Eg eri ikki fyri fríari fosturtøku. Lógin skal tó dagførast á summum økjum. Millum annað er rættartrygdin ikki í lagi, tí tað eru í dag læknar, sum tulka lógina ymiskt. 
Ruth Vang Framsókn Einki svar
Bjarni K. Petersen Framsókn Einki svar
Annika Samuelsen Framsókn Eg eri í konflikt við meg sjálva um hettar evni, og eg fái tískil ikki givið eitt púra greitt svar. Ein endurskoðan av lóggávuni er tó neyðug, og nógvar broytingar skulu gerast. T.d. lækka úr 16 vikum niður í 12 vikur. Eg trúgvi ikki at nakað eitur frí abort, men eg ynski at tær fosturtøkunar ið vera framdar skulu vera virðiligar mótvegis kvinnum ið ynskja fosturtøku
Árni M. Dam Framsókn Einki svar
Birita Arge Framsókn Einki svar
Christoffur G. Nielsen Framsókn Einki svar
Hanna Jensen Framsókn Einki svar
Hilbert í Grógv Framsókn Einki svar
Jógvan Woxnæs Olsen Framsókn Einki svar
Karlot Hergeirsson Framsókn At fosturtøka er loyvd til 12 viku (ella har áleið, hetta er meira ein læknafrøðiligurspurningur akkurát hvar markið skal liggja), og at tað er ein og bara ein persónur sum kann taka avgerðina um fosturtøku, og hesin persónur er kvinnan sum ber fostrið
Kristian Clementsen Framsókn Ja eg haldi at lógin skal endurskoðast. Haldi at tað skal vera meira legalt at fáa fosturtøku. Men tað skal tó ikki vera so miki frítt at man fær klippkort osfr.. // Lógin skal moderniserast og vera linari
Oda W. Andreasen Framsókn Eg haldi hon skal endurskoðast og dagførast.
Oddvør Dahl Framsókn Einki svar
Rani Hjaltalín Midjord Framsókn Fingu ikki fatur á viðkomandi
Súsanna Olsen Framsókn Virðilig og trygg abort til og við 12 viku har kvinnan sjálv tekur avgerðina. Verandi lóg skal endurskoðast, ella nýggj lóg skal gerast sum passar til føroysk viðurskifti.
Birna Heinesen Javnaðarflokkurin Men tað stutta av tí langa: Eg haldi at vit skulu hava fría fosturtøku fram til onkra viku, sum gynækologarnir halda vera best. Eg havi álit á at kvinnan sjálv kann meta um hetta. Sjálvandi skal upplýsing og fyribyrging eisini vera ein partur av tí.
Kristianna Winther Poulsen Javnaðarflokkurin Einki svar
Aksel V. Johannesen Javnaðarflokkurin Einki svar
Bjørg Dam Javnaðarflokkurin Eg havi ikki tikið greiða støðu til abortmálið, uttan at lógin kann ikki verða heilt restruktiv – Altso, ongantíð fosturtøku!! – Fyribyrging og upplýsing eru góð amboð. – Eisini vita vit, at gentur við óviðgjørdum ADHD verða oftari ungar mammur, so við tí arbeiðinum eg geri á tí økinum, hugsi eg viðhvørt, at tað er eisini við at fyribyrgja óynkstum graviditetum! So tað eru nógvir knøttar, mann kann skrúva uppá! Men málið er so sera komplekst, at tað ber ikki til at siga, at eg eri 100% fyri ella 100% ímóti! – Tí um ein 13 ára gomul genta varð útsett fyri insest og bleiv við barni, hvat er so at gera! – Ella sum í Grønlandi at ein fjølbrekað er blivin neyðtikin á einum heimi og er við barni – um tað stóð um lív hjá henni, skal man lata barnið liva ella mammuna?? Tíbetri er lógarsmíð ein long demokratisk prosess, soleiðis at málið verður lýst væl úr øllum vinklum! – Tá fái eg betri grundarlag at taka eina greiða støðu.
Herborg Torkilsdóttir Javnaðarflokkurin Einki svar
Bergur Robert Dam Jensen Javnaðarflokkurin Verðandi lóggáva endurspeglar ikki gerðandis verðuleikan og eigur at dagførast ongantíð ov skjótt. Eg fari ikki í smálutirnar her.
Birita Baldvinsdóttir Iversen Javnaðarflokkurin Einki svar
Birita Matras Petersen Javnaðarflokkurin Onga viðmerking
Bjarni Arge Javnaðarflokkurin Einki svar
Bjarni Hammer Javnaðarflokkurin Einki svar
Djóni Nolsøe Joensen Javnaðarflokkurin Einki svar
Eyðgunn Samuelsen Javnaðarflokkurin Einki svar
Hans Jacob Thomsen Javnaðarflokkurin Eg haldi, at lógin treingir til dagføringar, men talan er um eitt alt ov torgreitt og svárt evni til, at eg kann koma við nakrari greiðari skrivligari støðu.
Harriet Jørginsdóttir Javnaðarflokkurin Einki svar
Heðin Mortensen Javnaðarflokkurin Einki svar
Helga Bára Mohr Vang Javnaðarflokkurin Einki svar
Henrik Old Javnaðarflokkurin Fingu ikki fatur á viðkomandi
Ingilín D. Strøm Javnaðarflokkurin Einki svar
Jógvan Kallsgarð Javnaðarflokkurin Eg haldi at lógin eigur at dagførast. Tađ eigur at verđa kvinnan, iđ ræđur yvir egnum kroppi. Um júst 12 vikur markiđ er tađ rætta er ilt at siga. Hetta er nakađ vit eiga at viđgera.
Jóhannis Joensen Javnaðarflokkurin Einki svar
Kim Durhuus Javnaðarflokkurin Einki svar
Laura Apol Javnaðarflokkurin Einki svar
Magna Eliana Mørkøre Javnaðarflokkurin Einki svar
Malan á Dunga Javnaðarflokkurin Talan er um sárt og svárt evni, sum er torført at svara greitt í einum skrivligum svari her undir valstríðnum. Spurningurin um abort er upp til hin einstaka í Javnaðarflokkinum. So eg fari ikki at svara í smálutum her, hvat eg meini um atgongd til abort. Verandi lóggáva endurspeglar ikki dagsins veruleika og eigur tí at vera dagførd. Eg ynski yvirskipað, at kvinnur skulu hava rætt til eina trygga abort og hava loyvi at ráða yvir egnum kroppi og kunnu avgera upp til viku 12 um tær ynskja at fáa framt eina abort. Tað hava tær ikki í løtuni.
Margit Stóra Javnaðarflokkurin Einki svar
Marnar Fríðheim Kristiansen Javnaðarflokkurin Einki svar
Milia Egilsnes Anda Javnaðarflokkurin Einki svar
Ólavur Larsen Javnaðarflokkurin Kvinnur skulu hava rætt til trygga abort. Tað hava tær ikki í løtuni. Verandi lóggáva endurspeglar ikki dagsins veruleika og eigur tí at vera dagførd.
Óli Jákup Jacobsen Javnaðarflokkurin Einki svar
Paul Kjartan Matras Javnaðarflokkurin Abortlógin er 67 ár. Hetta merkir at hon er eigur at vera farin á pensjón. Føroyskar kvinnur hava uppiborið at núverandi lógin í minsta lagið skal endurskoðast. Mín meining er, at nýggja lógin hevur sum kjarnu, at kvinnan eigur at sleppa at velja sjálv, um hon vil gjøgnumføra graviditeten ella ikki. Tíðin er komin til at kvinnan verður mamma tá hon ynskir tað og ikki tí lógin/samfelagið sigur tað.
Sára Gullfoss Javnaðarflokkurin Einki svar
Sigrið Sámalsdóttir Hentze Javnaðarflokkurin Einki svar
Súni Selfoss Javnaðarflokkurin Einki svar
Súsanna Bertholdsen Javnaðarflokkurin Lógin eigur at dagførast og nútímansgerast. Eg fari ikki í smálutir her.
Terji Beder Javnaðarflokkurin Einki svar
Uni Holm Johannesen Javnaðarflokkurin Einki svar
Steffan Klein Poulsen Miðflokkurin Ideali hevði verið, um fosturtøka ikki var eitt neyðugt kjak, tí sjálvandi skal verjuleysa barnið fáa rættin til lívið. Tað næstbesta hevði verið, at fosturtøka bleiv bannað við lóg og harvið ongar fosturtøkur blivu framdar. Praktiski veruleikin er tó ikki so einfaldur. Tí koma nøkur boð her, um hvussu vit verja lív út frá politiska og samfelagsliga veruleikanum: – Markið á 16 vikur skal lækkast – Mamman og pápin skulu upplýsast væl og virðiliga um barnið og fosturtøku – Krav um at foreldrini síggja ultraljóð av ófødda barninum – Krav um umhugsunartíð – Betri møguleikar fyri ættleiðing av børnum í Føroyum
Rósa Tyril Gaardlykke Miðflokkurin Um eg sjálv slapp at ráða, hevði fosturtöka ikki verið ein möguleiki og rætturin til lív hevði ístaðin verið tryggjaður öllum. Eg dugi tó at síggja at hetta nokk ikki er realistiskt, og ynski tí eisini at viðmerkja, at um vit fara undir at gera eina nýggja fosturtökulóg haldi eg tað vera týdningarmikið at vit ikki hava fría fosturtöku, men at fosturtöka einans kann umhugsast í neyðstöðum tá ein mamma als ikki metir seg föra fyri at bera eitt barn. Somuleiðis haldi eg tað vera týdningarmikið at vit ikki, sum í okkara grannalondum, byrja at sortera börn frá sum hava ávís frábrigdi.
Jenis av Rana Miðflokkurin Stutta útgávan- (longri krevur meir tíð, og at vit sita saman og tosað um tað): hon, nýggja lógin, skal hava sum greitt mál at verja ófødda barnið. Og fyri at náða tí málinum mugu mál fyri sosialum átøkum ásetast, so at tað ongantíð verða funnar sosialar orsøkir, sum kunnu misnýtast til at drepa barnið. Tvs. at allar hugsandi vánaligar sosialar orsøkir, sum kunnu hugsast at verða brúktar sum grundgeving, mugu navngevast og nágreiniligar loysnir ásetast fyri hvussu samfelagið pr. automatik loysir hesar fyri trongstaddu mammuna/ foreldrini- og barnið.
Aksel Kambsskarð Berg Miðflokkurin Eg haldi, at øll menniskju eru virðismikil og hava rætt til at liva. Tað skal endurspeglast í lógini, og tí má Løgtingið sum lóggevandi vald tora at taka tað avgerð, at fosturtøka skal ikki vera loyvd í Føroyum, uttanso at lívið hjá mammuni er í vanda.
Jórun Pólsdóttir Miðflokkurin Rætturin til lív er fremsti og mest grundleggjandi mannarættur sum er. Hesin rættur skal lógartryggjast øllum føroyingum.

Fosturtøkulógin, sum er frá 1956, loyvir í dag fosturtøku fram til og við viku 16 í viðgongutíðini. Í lógini eru ymiskar umstøður nevndar, sum grundgeving fyri at loyva fosturtøku. Nøkur dømi eru, um barnið í móðurlívi hevur epilepsi, sum í dag er ein sjúka har viðgerðarmøguleikarnir eru góðir, ella um barnið hevur sálarsjúku ella ólekiliga likamliga sjúku. Eisini kann vegna sjúku, veikleika og avbjóðingar hjá mammuni, sambært lógini, grundgevast fyri fosturtøku, og hesi viðurskifti eru óneyvt orðað og opin fyri tulking.

Mannalívið er ikki okkara at taka. Aldur, stødd, kyn, heilsa og evni avgera ikki okkara virði, ella hvørt vit hava rætt at liva, og hesi geva heldur ikki menniskjum myndugleika at velja mannalív til og frá.
Rætturin til lív skal lógartryggjast frá gitnaði og til náttúrligan deyða. Saman við hesum er alneyðugt at tryggja alla neyðuga hjálp og allar veitingar til foreldrini í viðgongutíðini.
Skuldi tað hent, at lív stendur ímóti lívi og bæði ikki kunnu bjargast, er neyðugt at bjarga mammuni og veita henni neyðuga viðgerð.
Bill Justinussen Miðflokkurin Eg vænti ikki, at tað verður nakar meiriluti á Løgtingi fyri at herða forsturtøkulógina. Men um eg ráddi einsamallur, hevði eg broytt lógina soleiðis, at fosturtøka bert er loyvd, tá lívið hjá mammuni stendur móti barnsins lívi. Annars eru tað aðrar lógir, sum skulu betrast, so fosturtøka ikki gerst eitt neyðugt val. Fíggjarligar umstøður, bústaðarumstøður, lestrarviðurskifti osfr eru alt økir, har vit eiga at tillaga lóggávuna, so ein mamma og ein pápi ikki síggja fosturtøku sum einasta útveg.
Rani Andrasson Skaalum Miðflokkurin Eg eri fyri lívið! Tað er onki einfalt svar uppá, hvussu lógin skal broytast, men tørvur er ymsum tillagingum. Í einum slíkum arbeiði er tað tó umráðandi at rætturin til lív hjá barninum verður vardur. Harnæst skulu tillagingar gerast á økinum, so at ein kvinna ongantíð kennir seg noydda til forstutøku orsaka av kringumstøðum. Vit eiga at tryggja barnið og mammuna við at veit allan neyðugan stuðul, so at fosturtøka als ikki verður ein viðkomandi møguleiki.
Frank Jacobsen Miðflokkurin Einki svar
Palma Sámalsdóttir Rasmussen Miðflokkurin eg eri og fari altíð at vera við til at verja tað ófødda barniđ. Eg rokni faktisk eisini við at tað eru nógvar kvinnur, sum ganga við eini svárari pínu í hjartanum, grunda eina fosturtøku sum tær hava fingið gjørt, tær hava heilt sikkurt brúk fyri at vit eisini byrja at hugsa um at verja tær ímóti hesum ágangi við fosturtøku, tá meini eg við at um fosturtøka er loyvd í okkara landi, so fara tað at vera nógvar kvinnur, sum kanska fara at føla seg pressađan (av øđrum)til at fáa fosturtøku. Eg veit ikki heilt vist, hvussu tað skal gerast, men eitt er vist, tað má ein nýhygsan inn í hetta mál. Eg veit ikki um hetta var nøktandi svar, eg má hugsa eitt sindur meira yvir tað. Vildi so ynskt vit komu til nul fosturtøkur
Jóhanna Niclasen Miðflokkurin Ein nýggj fosturtøkulóg skal eftir mínum tykki verja lív; ikki taka lív. Eingin millumvegur er. Ein slík lóg hevði ikki bara vart barnið, men eisini mammuna, sum annars kundi havt eina særda samvitsku og sorg at liva við. Eg eri vís í, at í allarflestu førum, tá ein kvinna gerst óvæntað við barn, broytist møgulig stúran ella ótti í byrjanini so líðandi og vendist til ein kærleika, sum fær spírað og vaksið. Tíbetur síggja vit góðar, sunnar og kærleiksfullar relatiónir millum móður og barn, eisini tá talan er um óvæntaðar barnsburðir. Samstundis við nýggjari fosturtøkulóg eiga vit eisini at lógarfesta komandi foreldrum neyðuga hjálp og veitingar í viðgongutíðini.
Jann Johannesen Miðflokkurin Rætturin til lívið er sjálvsagdur, frá gitnaði til ein letur eyguni aftur, av elli ella av øðrum orsøkum.
Rætturin skal tryggjast við lóg, undantak skal gerast tá lívið hjá mammuni er í vanda.
Terje B. Vestergaard Miðflokkurin JA TIL LÍVIÐ, eisini hjá fostrinum í móðurlívið.
Fosturtøka er ikki ein møguleiki í mínum hugaheimi, uttan so at tað stendur um lív, hjá mammuni.
Tí eigur rætturin til lív, at vera staðfestur og undirstrikaður við lóg, rætturin hjá ófødda barninum til lív.
Eg eri eisini fyri, at kvinnan sum gerst við barn, skal tryggjast alla neyðuga hjálp, vegleiðing og umsorgan, og øll neyðug amboð og tilboð til tess at megna tad stødu hon til eina og hvørja tíd stendur í. Hetta skal eisini ásetast og staðfestast vid lóg, at tað er ein skylda hjá tí almenna at átaka sær.
Miðflokkurin vísir eisini í valskránni, á fleiri ítøkilig átøk, sum bøta um barsilskorini hjá foreldrum.
Bjørg av Rana Miðflokkurin Einki svar
Ólavur í Geil Miðflokkurin Einki svar
Bárður á Steig Nielsen Sambandsflokkurin Einki svar
Ingi Mittún Sambandsflokkurin Eg haldi at verandi lóg eigur at verða dagførd, við útgangstøði í donsku lógini.
Pole J. Hansen Sambandsflokkurin Einki svar
Rasmus Son Mørkøre Sambandsflokkurin Einki svar
Fríðgerð Heinesen Sambandsflokkurin Einki svar
Kaj Leo Holm Johannesen Sambandsflokkurin Einki svar
Michael Koba Sambandsflokkurin Einki svar
Haraldur Símunarson Hammer Sambandsflokkurin Einki svar
Helgi Abrahamsen Sambandsflokkurin Tað óhepna við verandi lóg er, at hon setir ikki allar borgarar líka. Tað eru læknarnir sum meta um hvørt fosturtøka skal fremjast ella ikki, og tað kann vera ymiskt frá lækna til lækna, hvussu tann metingin verður gjørd. Tað haldi eg vera óheppið. Annars gangi eg ikki inn fyri at liberalisera lógina. Rætturin til lívið skal verjast.
Harriet Høgnesen Sambandsflokkurin Mín persónliga meining er, at kvinnan skal hava rættin at taka avgerðina sjálv og hennara framtíð skal ikki vera tengd at tí læknanum, hon hevur fingið tillutað.
Johan Dahl Sambandsflokkurin Eg haldi verandi lóg skal dagførast við útgangstøði i dagførdu donsku lógini
Erhard Joensen Sambandsflokkurin Einki svar
Frimodt Rasmussen Sambandsflokkurin eg haldi at tað ger einki um man hyggur eftir einari “gamlari” lóg. – Eg gangi ikki inn fyri fríðari fosturtøku.
Bergun Kass Sambandsflokkurin Einki svar
Guðrun Ejdesgaard Sambandsflokkurin Einki svar
Edva Jacobsen Sambandsflokkurin Hettar er ein sera breiður spurningur og hartil týdningarmikil. Hann er sera stórur og kann ikki koma við einum svari um hvussu en nýggj foturtøkulóg skuldi sað út, tí sera nógv má viðgerast sera djúpt, tí nógv er at taka støðu til í einum í slíkum máli.
Havi nakrar púra klokkuklárar greiðar meiningar:
1) Nei til fría fosturtøku, 2) Eg vil til eina og hvørja tíð verja rættin til lívið hjá ófødda barninum.
Magnus Rasmussen Sambandsflokkurin Eg havi ikki í dag eitt svar, hvussu ein nýggj fosturtøkulóg skal síggja út, tí áðrenn eg fái svarað tí spurninginum, so má hetta viðgerast væl og virðiliga, tí har eru nógvir spurningar at taka støðu til. Tá tað er sagt, so havi eg tvær greiðar yvirskipaðar meiningar og tær eru: • Nei til fría fosturtøku • Eg vil verja rættin til lívið hjá ófødda barninum
Áron Vest Sambandsflokkurin Eg eri fyri rættinum til lívið – lívið er givið av Skaparans hond og skal viðfarast hareftir. Men vit mugu ásanna, at vit kunnu ikki forbjóða allari fosturtøku. Tað eru summar støður, ið tíverri krevja, at tað stendur lív móti lívi. Eg dugi ikki at skriva eitt heilt lógaruppskot via messenger, men eg eri ikki fyri fríari fosturtøku. Fosturtøka skal ikki kunna nýtast sum preventión/fyribyrging.
Jónleyg J. Bech Sambandsflokkurin Einki svar
Anita Heinesen Sambandsflokkurin Mín meining er, at lógin skal dagførast fyrst og fremst. Vit skulu ansa eftir, at abort ikki verður nýtt sum fyribyrging, men eg haldi, at vit eiga at koma hartil í fø, at vit kunnu ikki halda kvinnuna sum gísla í hennara egna kroppi.
Martin Drangberg Sambandsflokkurin Tá tað er sagt, má eg viðurkenna, at hetta vísur seg, at vera,gjørdur til ein trupulleika, í ikki eigur at vera ein trupulleiki, vit mugu minnast at vit ikki framkalla teir so kalla trupulleikar. Og eg haldi sjálvur at man ikki skuldi gjørt eina lóg her. Tá eitt par fara saman, so er møguleikin at tey blíva uppá vegin, og eg haldi at her er tað tey í skulu taka avgerðina, tað kunnu vera so nógv ting hjá hesum parinum. Men vit hava eisin hesi so kalla eingengs, og her haldi eg eisini at, hesi baði skulu taka avgerðina saman. Tó er tað í sísta enda avgerðin hjá kvinnuni. Men tá man er giftur ella í parlagið. Skal tað helst vera baði í taka avgerðina. Men so er tað, her í maður gerð seg inná kvinnu. Neyðtøka, haldi eg at tað er upp til kvinnuna sjálvandi hvat hon gerð. So vítt hvussu ein lóg skal gerðast her, er rattuliga farligt at gerða haldi eg. Og tí fari eg nokk at halda meg fyrst og fremst, til at tað eru foreldruni til barni í skullu taka støguna. Og ikki ein lóg
Aimi Helbo Sambandsflokkurin Eg havi faktisk ikki sett meg nóg væl inn í lógina, og havi tí ikki eina heilt greiða hugsan. Míni hjartamál eru barnaøkið og eldraøkið. Eg vil tó siga, at eg haldi, at tað sum minimum skal vera undir tryggum umstøðum.
Rósa Samuelsen Sambandsflokkurin Einki svar
Jensia Højgaard Kjærbæk Sambandsflokkurin Einki svar
Jaspur Langgaard Sambandsflokkurin Verandi lóggáva loyvir fosturtøku fram til 16 vikur, her hevði eg ynskt at hon bleiv skerd niður i 12 vikur

Eg eri fyri at verja lív, og ynski tí bert at fosturtøks skal vera loyvd tá :

1) lívi hjá mammuni er í vanda

Sum útgangsstøði bert tá. Samstundis má lóggávan betrast fíggjarliga fyri tey sum hava tað vanskuligt – tí tey eru vorðin vid barn
Hanna Ovadóttir Sambandsflokkurin Einki svar
Sámal Hanni Lognberg Sambandsflokkurin Eg veit ikki, um eg havi eitt so kvalifisera svar, men stendur tað til mín, so skulu mamman og pápin at hesum barni hava bestu kor. Lívið er heilagt og tað er ikki til okkum at taka. So eg eri sjálvandi ímóti fríðari fosturtøku.
Eyðdis Hartmann Niclasen Sambandsflokkurin Einki svar
Sámal Petur í Grund Sjálvstýri Einki svar
Rúna Sivertsen Sjálvstýri Einki svar
Geir á Lofti Sjálvstýri Hetta er ikki ein ja og nei spurningur. Støðan hevur alt at siga. Men eitt kann svara uppá, og tað er at um tað ikki verður loyvið at fáa fosturtøku, og í t.d hesum føri er tí mamman er ov ung ella hevur eitt hvørt avbjóðandi at stríðast við, so má landi við lóg, bera mammuna og barnið, til barnið hevur rokkið ein vissan aldur. Tað ber ikki til bara at skrúva eina lóg saman og sleppa øllum uppá fjall. Og tær ávísu umstøðurnar mugu vera til staðan um loyvið verður til tess, nú tosi eg um extremar støður skulu vera til staðar.
Heri Danielsen Sjálvstýri Men eg vil gjarna fráboða, at eg sum valevnið fyri Sjálvstýri, eri ímóti fríari fosturtøku
Hjalmar Zachariassen Sjálvstýri Einki svar
Súni á Dalbø Sjálvstýri Fosturtøkulógin eigur at byggja á, at øll informatión, og stuðul, skal vera latin kvinnuni í hesi truplu støðu. Fosturtøka eigur ikki at verða brúkt sum preventión. Hinvegin, eigur fosturtøka at vera møgulig t.d. eftir eina valdstøku av kvinnuni. Sjálva orðingina av lóguni mugu fólk við størri innliti í hasi viðurskiftini standa fyri.
Jóhanna Grúkaskarð Sjálvstýri Einki svar
Kristin Michelsen Sjálvstýri Einki svar
Zakarias Wang Sjálvstýri Fingu ikki fatur á viðkomandi
Sofus Hansen Sjálvstýri Fingu ikki fatur á viðkomandi
Hervør Lützen Sjálvstýri Einki svar
Brandur Øssurson Simonsen Sjálvstýri Gjǿrt eina fosturlívs lóg í staðin til at verja lívið. Ein lóg til at taka lív er skeiv.
Dan Askham Sjálvstýri Fingu ikki fatur á viðkomandi
Rúni Durhuus Fossádal Sjálvstýri Einki svar
Hans Cecil Poulsen Sjálvstýri innast inni hevði eg ynskt ongin fosturtøka var, men eri ikki heilt fýrakantaður, eg haldi at fosturtøku lógin kundi verið dagførd, tildømis um læknaliga meting viðmælir, ikki fríða fosturtøku
Claus Martin í Grund Sjálvstýri Einki svar
Andrias Jacobsen Sjálvstýri Einki svar
Rógvi Fossadal Sjálvstýri Fingu ikki fatur á viðkomandi
Høgni Hoydal Tjóðveldi Einki svar
Hervør Pálsdóttir Tjóðveldi Eg haldi, at vit eiga at loyva fríari abort til 12. viku.
Bjørt Samuelsen Tjóðveldi Einki svar
Annita á Fríðriksmørk Tjóðveldi Einki svar
Annika Olsen Tjóðveldi Einki svar
Jensina Olsen Tjóðveldi Einki svar
Liljan Weihe Tjóðveldi Einki svar
Trina Eysturoy Tjóðveldi Mín meining í samband við fosturtøku lóggavuna, er at fosturtøka er privat. Eg meini at fosturtøka, sum frítt væl fyri kvinnuna, eigur at vera loyvd upp til 12. viku. Kvinnan eigur endaligu avgerðina hesum v.v. Somuleiðis meini eg, at fyrsta skanning eigur at vera bjóða áðrenn 12.vika er av.
Erling Eidisgaard Tjóðveldi Einki svar
Jón Kragesteen Tjóðveldi mítt grundsjónarmið er, at ein fosturtøkulóg skal tryggja kvinnuni at fáa framt fosturtøku, um tað er tað hon ynskir.
Ronnie Thomassen Tjóðveldi Einki svar
Magni Arge Tjóðveldi Einki svar
Jóhan Christiansen Tjóðveldi Eg havi hugsa sera nógv um hetta, og hetta er eitt sera torført mál. Eg veit ikki heilt hvussu nýggja lógin um fosturtøku skal síggja út. Men tá vit hoyra læknar greiða frá, at lógin ikki virkar nóg væl, so haldi eg at politiska skipanin má og skal megna at dagføra hana. Mítt útgangsstøði til eina dagføring er, at eg haldi tað skulu fremjast so fáar fosturtøkur í Føroyum, sum møguligt. Fyri meg er lív dýrabart. Men um tað av einari ella aðari orsøk gerst neyðugt, so skal tað vera innan 12 vikur. Og júst hvat og hví ein fosturtøka kann vera neyðug, dugi eg illa at siga konkret. Men her haldi eg at læknavísindin og etiska ráðið eiga at koma við sínum, áðrenn vit vanligu fólk hava alt ov sterkar meiningar um tað. Eisini eigur pápin at vera nógv meira inndrigin í hendan spurningin. Sá onkur hagtøl, har bara 1 útav 10 pápum eru við til fyrstu samtaluna um fosturtøku. Tá haldi eg teir sleppa ov lætt undan ábyrgd. Men sum tú sært, so er hetta eitt sindur órudduligt frá mær. Men hetta er ein sera stórur og eymur spurningur fyri sera mong fólk, og neyvan finst nakar einsamallur sannleiki, sum passar til øll.
Anfinn í Toft Tjóðveldi Einki svar
Ásla Leila Birgisdóttir Johansen Tjóðveldi Eg haldi, at fosturtøkulógin í Føroyum skuldi sæð út, sum fosturtøkulógin í Danmark, sum gevur kvinnuni møguleika at avgerða sjálv innanfyri 12. Viðgonguviku. Eg haldi, at lóggávan í Danmark svarar flestu øllum spurningum, ið koma upp at venda, nú hetta fyllur aftur í almenna rúminum í Føroyum.
Christian Guttorm Mathisen Tjóðveldi Einki svar
Dennis Holm Tjóðveldi Einki svar
Eirikur í Jákupsstovu Tjóðveldi Fingu ikki fatur á viðkomandi
Fróði Bjarkason Skúvadal Tjóðveldi Einki svar
Gudny Vang Tjóðveldi Einki svar
Høgni í Stórustovu Tjóðveldi Týdningarmikið mál sum tíbetur er komið á bæði politisku og samfelagsligu skránna í 2022. Tað er sera týdningarmikið at kjakið um eina nýggja lóg verður tikið í Föroyum og millum föroyingar, tí tað er fortreytin fyri einum haldgóðum lógarsmíði. Eg haldi annars at tað sum maður er torfört at seta meg inn í hvussu stórur og torförur spurningurin er fyri eina kvinnu. Men grundleggjandi haldi eg tað er upp til einstöku kvinnuna at taka stöðu til. Men samfelagið má stuðla og seta góðar sosialar karmar rundan um avgerðina og umstöðurnar hjá kvinnum sum av ein hvörji orsök eru í tvístöðu.
Ingolf Sólheim Olsen Tjóðveldi Einki svar
Jens Ivan í Gerðinum Tjóðveldi Einki svar
Kristian Oskar Jónsson Henriksen Tjóðveldi Einki svar
Óluva Elin Klettskarð Tjóðveldi Einki svar
Páll á Reynatúgvu Tjóðveldi Einki svar
Pól Jóhannus Toftegaard Larsen Tjóðveldi Vit vita at kvinnur fáa abort um tað er lógligt ella ikki, so ein lóg ið bannar abort minkar ikki um abortir. Heldur eggjar lógin kvinnur til at finna sær arðar loysnir, t.d fara nógvar kvinnur til Danmarkar at fáa framda abort, ið kostar áleið 10.000kr, hetta økjur um sosiala ójavnan og ger at fíggjaliga sperdar kvinnur ikki hava somu møguleikar. Eisini eggjar lógin at kvinnur finna sær vandamiklar mannagongdir um tær ikki fáa abort umvegis heilsuverkið. Tí gangi eg inn fyri at allar kvinnur og fólk sum kunnu gerast uppá vegin hava atgongd til eina trygga abort, upp til 12 vikur, umvegis heilsuverkið.
Rógvi Nybo Tjóðveldi Einki svar
Sigrid Jensdóttir Dalsgaard Tjóðveldi Einki svar
Sirið Stenberg Tjóðveldi Einki svar

Lógarbroyting og fosturtöka í USA

Mynd frá: https://www.frc.org/prolifemaps – kort yvir ymsu lógirnar í statunum. Tað grönasta verjir ófödda barnið mest, sí fulla frágreiðing við at fylgja leinkjuni.

Fyri nökrum dögum síðani, 24. juni 2022, hendi ein stór broyting í fosturtökulógini í USA, tá ið hægstirættur kolldömdi eina avgerð frá 1973. Síðani hevur kjakið um fosturtöku í heiminum og í Föroyum verið á gosi.

Men hvat akkurát var tað sum hendi og hvat merkir broytingin?

USA hevur eina öðrvísi lógarskipan, enn vit hava her í Föroyum, og tí kann tað vera trupult at skilja akkurát hvat henda avgerðin merkir. Henda greinin fer fyrst at greiða frá lógar- og rættarskipanini í USA og síðani koma eitt sindur inn á söguna aftanfyri fosturtökulógina, sum vanliga verður kallað Roe v Wade. Um tú bert vilt lesa um stöðuna í dag, kanst tú leypa niður til brotið “Stöðan í USA í dag”.

Rættarskipanin í USA

USA er eitt samveldisríki samansett av 52 statum. Summar lógir eru galdandi fyri alt ríkið (t.d. grundlógin), men nógv er avgjört av stjórnini í hvörjum stati, soleiðis at lógin ikki er tann sama allastaðni í landinum.

Í Föroyum hava vit eina borgarliga rættarskipan (civil law), sum merkir at okkara lógir verða skrivaðar og atkvöddar um av politikkarum. Í USA hava tey hetta slagið av lóg, t.d. grundlógina, men havi umframt tað siðvenjulóg (common law).

Siðvenjulóg, er lóg sum kemur frá öllum avgerðum, sum verða tiknar í rættinum. Í USA er tað soleiðis, at tá ið ein sak er í rættinum tekum dómarin eina avgerð og gevur eina skrivliga frágreiðing um dómin út, har ið greitt verður frá avgerðini og grundgevingunum aftanfyri. Henda skrivliga frágreiðing telur síðani sum lóg framyvir og vanligt er at halda seg til hesa avgerðina, um ein líknandi sak kemur í rættin seinni.

Um tú ert ónögdur við eina avgerð ber til at klaga til ein hægri rætt, tí avgerðin hjá einum hægri rætti telur meir enn avgerðin hjá einum lægri rætti. Ovastur av öllum er hægstirætturin í USA.

Roe v Wade

Í 1969 bleiv Norma McCorvey við barn fyri triðju ferð. Hon var stök, illa fyri fíggjarliga og hevði mist foreldramyndugleikan av hinum báðum börnunum, ið hon hevði borið í heim. Hon visti ikki, hvat hon nú skuldi gera, men onkur skeyt henni fosturtöku upp. Hon búði tó í statinum Texas, har fosturtöka ikki var loyvd og bleiv tí sett í samband við tveir sakförarar, ið itu Linda Coffee og Sarah Weddington. Tær báðar vóru longu tá í ferð við at fyrireika ein sak, har tær ákærdu Texas fyri at hava eina fosturtökulóg, ið var í stríð við grundlógina. Tær manglaðu bara eina barnakonu, hvörs sögu tær kundu brúka, og hvörs vegna tær kundu saksökja Texas: hendan barnakona bleiv Norma, tó undir dulnevninum Jane Roe. Táverandi sakförarin hjá Texas æt Henry Wade, og tí bleiv málið kent sum Roe v Wade, har v stendur fyri versus, sum merkir ímóti.

Norma McCorvey hevur seinni sagt, at hon ikki skilti, hvat ein fosturtöka var, og at hon angraði, at hon játtaði at vera partur av sakini. Hon royndi seinni í lívinum at fáa rættin at broyta lógina aftur.

Hægstirættur í USA avgjördi í januar í 1973 at fosturtöka er ein rættur staðfestur í grundlógini undir rættinum til “privatlív” og rættinum at velja um man vil hava börn. Avgerðin hevði trý punkt:

  1. Í fyrsta trimestri (umleið 12 til 14 vikur av viðgongutíðini) skuldi fosturtöka vera loyvd. Mamman tók avgerðina í samráð við læknan.
  2. Frá endanum á fyrsta trimestri og upp til at barnið verður mett at kunnað yvirlivað um tað var fött, t.e. til barnið er lívfört, hövdu statirnir rætt til at verja heilsuna hjá mammuni við “rímiligum” avmarkingum.
  3. Frá at barnið er lívfört (í 1973 mett at vera um 28 vikur) kunnu statirnir, um teir ynskja, banna ella avmarka fosturtöku, uttan tá ið tað stendur um lív hjá mammuni.

Hóast Norma “vann” sakina, fekk hon ongantíð eina fosturtöku, tí hon hevði átt eina dóttur, trý ár áðrenn rætturin tók hesa avgerðina. Triðja dótturin bleiv eisini givin burtur til ættleiðing og livir enn í dag.

Fosturtöka kemur aftur í rættin

Í 1992 kom fosturtökulógin aftur í hægstarætt í USA, men tá hendi eingin stórvegis broyting á lógina. Nú varð lógin simplari og segði, at áðrenn barnið var lívfört “hevur kvinnan rætt til at fáa eina fosturtöku uttan óneyðuga uppílegging frá statinum.”

Síðani gingu næstan 30 ár áðrenn fosturtökumálið kom aftur í hægstarættin. Hesuferð var tað í samband við eina lóg, sum staturin Mississippi samtykti í 2018. Lógin loyvdi ikki fosturtöku eftir 15 vikum av viðgongutíð, uttan so tað stendur um lív, ella barnið verður mett til ikki at kunna yvirliva uttanfyri móðurlív, sjálvt um öll læknalig hjálp verður veitt. Lógin legði dent á, at vit í dag vita meir enn nakrantíð fyrr, um hvussu skjótt barnið mennist í móðurlívi og nevnir ymiskt sum hendir í fyrsta trimestri. Lógin nevnir eisini, at aftaná 12 vikur er barnið í allar mátar “skapað sum eitt menniskja” við fingrum, eygum, gögnum o.s.fr..

Dagin eftir at lógin varð samtykt, saksökti Jackson Women’s Health Organization (ein fosturtökuveitari) statin Mississippi, tí teir hildu ikki lógina vera í samráð við amerikonsku grundlógina. Sakin endaði í hægstarætti og 24. juni 2022 varð avgjört, at lógin hjá Mississippi var ikki í stríð við grundlógina, tí fosturtöka var ikki ein grundlógartryggjaðar rættur. Fosturtöka er ongantíð beinleiðis nevnd í grundlógini, og hægstirættur skrivar í síni avgerð, at rætturin til frælsi ikki kann tulkast at merkja “rættur til fosturtöku”, tá ið fosturtöka í stóran mun var revsiverd í tíðini, tá ið grundlógin (við rættingum) varð skrivað. Í avgerðini kölldömdi hægstirætturin eisini Roe v Wade avgerðina frá 1973 og Casey avgerðina frá 1992.

Stöðan í USA í dag

Avgerðin hjá hægstarætti 24. juni 2022 bannaði ikki fosturtöku í USA. Síðani Roe v Wade avgerðina í 1973 hevur verið soleiðis, at landið setti kröv um hvussu fosturtökulógin skuldi vera í öllum statunum, hóast tey í statinum ikki ynsktu fosturtöku. Nú er tað fari útaftur til statirnar, sum merkir, at teir fólkavaldu politikkararnir kunnu samtykkja lógir, sum samsvara við tað, sum borgararnir halda. Alt eftir hvörjum stati tú ert í, er fosturtöka nú frí upp til föðing ella bert loyvd fyri at bjarga lívinum á mammuni. Tær ymsu lógirnar eru ikki samdar um, hvat málið snýr seg um, tí summar kallað lívið í móðurlívi eitt “ófött barn”, meðan aðrar kallað tað “eitt potentielt lív” ella bara nevna “graviditetin” hjá kvinnuni. Grundleggjandi ósemjan virkar til at vera um, hvat hetta lívið í móðurlívi er, og nær tað er ein persónur ella menniskja við öllum rættindum, sum hoyra hartil.

Hvat er ein persónur?

Í næstan 50 ár, hevur fosturtöka verið sæð í USA sum ein grundlógarrættur. Ein av reglunum, sum varð nýtt til at verja fosturtöku var hendan úr 14. rætting á grundlógina:

“…nor shall any State deprive any person of life, liberty, or property, without due process of law.”

Á föroyskum:

“..heldur ikki skal nakar statur ræna lív, frælsi ella ogn frá einum persóni uttan rættvísa dómsviðgerð.”

Men kann henda reglan ikki lættliga tulkast sum at fosturtöka ikki skal vera loyvd, tí allir persónar hava rætt til lív? Einasti mátin, vit kunnu verja fría fosturtöku ella fosturtöku yvirhövur útfrá hasum setninginum, er um barnið í móðurlívi ikki er ein “persónur”.

So er spurningurin jú: hvat er ein persónur? Hvat er ein persónur um öll menniskju ikki eru persónar? Vit eru allarhelst öll samd um, at öll nýfödd börn eru persónar, hava treytaleyst virði og hava rætt til lív. Men um hetta ikki er galdandi frá gitnaði, so mugu vit duga at svara uppá hvat knappliga ger ein til ein persón. Er ein ávísur aldur ella eginleiki, ið ger okkum nóg lík vaksnum til at geva okkum rætt til lív? Og um so er, hvör er hesin eginleikin og hvör er hesin aldurin?

 

 

Ynskir tú at vita meira um Pro Vita ella stuðla virksemi okkara, ert tú vælkomin at vitja heimasíðu okkara: provita.fo

Skrivað hevur: Björk Tyril Sadembou

 

Keldur:

Uppgáva um lívið hjá Normu McCorvey: https://digitalcommons.slc.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1033&context=womenshistory_etd

Frágreiðing frá Normu, 2000: https://www.epm.org/resources/2000/Mar/2/truth-about-roe-v-wade-according-jane-roe-norma-mc/

https://opinionfront.com/common-law-vs-civil-law

Roe v Wade avgerðin, 1973: https://law.uoregon.edu/sites/law2.uoregon.edu/files/faculty/law%20bios%20files/law-mpeccol-e564.pdf

Casey avgerðin, 1992: https://supreme.justia.com/cases/federal/us/505/833/

Mississippi Gestational Act, 2018: https://law.justia.com/codes/mississippi/2018/title-41/chapter-41/gestational-age-act/section-41-41-191/

Dobbs avgerðin, 2022: https://www.scribd.com/document/579589630/The-Daily-Wire-Dobbs-State-Health-Officer-of-the-Mississippi-Department-of-Health-Et-Al-v-Jackson-Women-s-Health-Organization-Et-Al

Núverandi lóg: https://www.guttmacher.org/state-policy/explore/state-policies-later-abortions

Mynd: https://www.frc.org/prolifemaps

Nýggj fosturtöku tilmæli frá WHO

Fyri góðum mánaði síðan kom Altjóða Heilsustovnurin (WHO) út við nýggjum tilmælum um fosturtöku. WHO er ein undirfelagsskapur hjá ST, sum varð stovnaður í 1948 við tí endamáli “at öll fólk skulu fáa so góða heilsu sum gjörligt”.

Frammaliga í 210-síðu langa bóklinginum frá WHO stendur, at tilmælini eru fyrst og fremst ætlað myndugleikum og politikarum, men eisini fosturtökuveitarum. Tey flestu tilmælini snúgva seg um fosturtökuhættir og líknandi, men í hesi greinini verður hugt nærri eftir trimum lógaruppskotum úr bóklinginum.

Lógaruppskotini/tilmælini eru:
1. At fosturtöka ikki skal vera eitt revsivert misbrot.
2. At fosturtöka skal vera loyvd í allari viðgongutíðini undir öllum umstöðum – einasta kravið skal vera at mamman ynskir tað.
3. At heilsustarvsfólk ikki kunnu nokta at taka lut í eini fosturtöku av samvitskuorsökum, um hetta á nakran hátt forðar eini kvinnu í at fáa fosturtöku.

WHO sigur, at um tilmælini ikki vera fylgd, so kann hetta hava “keðiligar fylgjur” sum t.d., at fleiri börn vera född, tí at færri fosturtökur verða framdar. Harafturat siga teir, at tað er púra trygt (fyri mammuna) at taka fostrið, líkamikið hvussu langt hon er komin í viðgongutíðini.

Í bóklinginum stendur, at tilmælini virða öll mannarættindi. T.d. verja tilmælini rættin til lív, tí tá ið vit ikki hava fría fosturtöku “kunnu vit noyða kvinnur at fáa sær ólógligar og vandamiklar fosturtökur” og seta lív teirra í vága.
Bóklingurin sigur seg eisini virða sáttmálan um rættindi hjá börnum (16.01.1992). Hetta er áhugavert, tí at fostrið ella barnið í móðurlívi er ongantíð nevnt í bóklinginum – tó er tað umtalað sum “vevnaður” minst einaferð.
Í ST-sáttmálanum um rættindi hjá börnum stendur m.a.:

Grein 6
Luttakaralondini viðurkenna, at øll børn hava ein natúrligan rætt til lívið.

Grein 1
Í hesum sáttmála er eitt barn at skilja sum eitt og hvørt menniskja yngri enn 18 ár, uttan so at barnið gerst myndigt fyrr sambært teirri lóg, sum er galdandi fyri barnið.

Spurningurin er so, hvussu fylgir bóklingurin hesum sáttmálanum? Tað er týðiligt, at einasti mátin tilmælini frá WHO kunnu tulkast til at virða rættindi hjá börnum og rættin til lív, er um barnið í móðurlívi ikki verður roknað sum eitt barn ella sum eitt menniskja yvirhövur.

Men hvat er tað sum knappliga ger okkum til menniskju? Er tað ein ávísur aldur? Um so, hvör aldur?
Eitt barn fött í USA í viku 21 yvirlivdi við nógvari hjálp frá serfröðingum, men í t.d. Íslandi er frí fösturtöka til og við viku 22.
Liggur virðið okkara í, um vit eru ynskt ella óynskt? Hvat serligt hendir, tá ið vit verða född, sum ger, at vit hava rætt til lív, hóast mamma okkara ikki ynskir okkum longur?

Í 2021 metti WHO at 73 mió. fosturtökur verða framdar um árið. Teir meta, at tað eru 3 fosturtökur fyri hvörji 10 fostur, sum eru gitin í móðurlívi.

Tað eru fleiri kanningar gjördar um hví kvinnur velja fosturtöku. Í eini kanning frá Guttmacher í 2005 vórðu 1209 kvinnur spurdar, um hví tær valdu fosturtöku. Fyrst kundu tær nevna fleiri orsökir, og tá sögdu 73% at tær ikki hövdu ráð til barnið, 48% at tær hövdu trupulleikar við pápanum og 74% at tær ikki hildu seg megna at taka sær av arbeiði, skúla, ella öðrum börnum, um tær fingu eitt barn afturat. Tá ið tær vórðu spurdar um hövuðsorsökina, sögdu tær allarflestu, at tær ikki földu seg klárar ella nóg væl fyri fíggjarliga at taka sær av einum barni. Einans 7% valdu fosturtöku vegna egna heilsu ella tí fostrið bar brek og 0,5% í samband við neyðtöku.

Í eini danskari kanning um fosturtöku frá 2003, har 1326 kvinnur vóru við var vanligasta orsök til fösturtöku aftur, at tær “ikki hövdu ráð til eitt barn beint nú” ella at teirra “sosiala stöða var ov óstabil”.

Er tað ikki eitt sindur óvæntað at fíggjarligu umstöðurnar skulu vera vanligasta orsök til fosturtöku í einum vælferðarsamfelagi sum okkara? Vilja vit ikki heldur liva í einum samfelag har eingin fölir seg noydda at velja fosturtöku tí tær ikki síggja aðrar möguleikar?
Burdu vit ikki verið raskari at tikið okkum av kvinnum og mammum í okkara landi, soleiðis at eingin fölir seg noydda at velja barnið hjá sær frá?
Her í Föroyum hava vit hjálparfelagskapin Mammuhjálpina, sum arbeiðir við at loysa júst henda trupulleikan. Mammuhjálpin kann m.a. veita praktiska hjálp, ráðgeving í almennum viðurskiftum og klæðir og útgerð til börn.

Endamálsorðingin hjá Mammuhjálpini er:

Vit vilja virka fyri, at ongin kvinna í Føroyum skal føla seg noydda at velja fosturtøku vegna vantandi hjálp. Vit ynskja somuleiðis, at allar mammur og familjur skulu vita, at tær kunnu venda sær til okkum, um tær hava tørv á ráðgeving og hjálp.

Fyri líka at venda aftur til altjóða viðurskifti, so stendur í ST-sáttmálanum um rættindi hjá börnum, at barnsins törvur eigur at setast fremst í samfelagsmálum. Tí var tað skuffandi og ræðandi at lesa hvussu WHO í sínum tilmælum ongantíð hugsaði um barnið í móðurlívi ella viðurkendi tað sum menniskja yvirhövur.

Börn okkara eru framtíðin og eru týdningarmesta tilfeingið eitt land hevur.
Tað er kanska ikki altíð at besta loysnin fyri barnið er besta loysnin fyri mammuna. Men tað er týdningarmikið, at vit hugsa um báðar partar, eisini tá ið tað er trupult. Fosturtöka er jú ikki einasti mátin at loysa trupulleikan hjá eini barnakonu, ið ikki hevur ráð ella umstöður til eitt barn.

Ynskir tú at vita meira um Pro Vita ella Mammuhjálpina ella stuðla virksemi okkara, ert tú vælkomin at vitja heimasíður okkara: provita.fo og mammuhjalpin.fo

 

 

 

Keldur:

Fosturtöku tilmæli frá WHO: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/349316/9789240039483-eng.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Hagtöl um fosturtöku: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/abortion

“Keðiligar fylgjur”: https://cdn.who.int/media/docs/default-source/reproductive-health/abortion/supplementary-material-1.pdf?sfvrsn=5bc94f18_7

Föddur, 21 vikur: https://www.uab.edu/news/health/item/12427-uab-hospital-delivers-record-breaking-premature-baby –

Kanning úr USA 2005: https://www.guttmacher.org/sites/default/files/pdfs/journals/3711005.pdf

Donsk kanning 2003: https://www.yumpu.com/da/document/read/19793342/nar-der-ikke-er-noget-tredje-valg-sundhedsstyrelsen/27

ST-sáttmálin um barnarættindi: https://d3b1dqw2kzexi.cloudfront.net/media/7681/sáttmálin-á-føroyskum.pdf

 

Skrivað: Björk Tyril Sadembou

Nevndarskifti í Føroya Pro Vita

Fyri einum mánaði síðani, tann 13. mars 2021, var ársaðalfundur hjá Føroya Pro Vita. Teir nevndarlimir sum stóðu fyri vali vóru: Ruth Norðgerð Sevdal, Sofus Gregersen, Elsbet Ellingsgaard Magnussen og Kim Hansson. Elsbet og Kim stillaði ikki upp aftur, og eisini hevði Hilda Viderø valt at trekkja seg eftir 15 ár í nevndini hjá Føroya Pro Vita.

Sostatt skuldu tríggir nýggir nevndarlimir veljast í nevndina, og til hetta bjóðaðu Rebekka Fuglø, Marita á Lakjuni Eysturlíð og Aksel Kambskarð Berg seg fram. Eftir nevndarvalið takkaði Sofus fyri seg sum formaður Føroya Pro Vita seinastu í 16 ár.

Nevndin mannaði seg á nýggjum eftir aðalfundin soleiðis:

Forkvinna Gudny D. Rasmussen
Næstforkvinna Ruth Norðgerð Sevdal
Kassameistari Nigro Bjarki Hermansen
Skrivari Rebekka Fuglø
Nevndarlimur Marita á Lakjuni Eysturlíð
Tiltakslimur Sofus Gregersen
Tiltakslimur Aksel Kambskarð Berg

(Á myndini frá vinstru eru Ruth, Gudny, Rebekka, Nigro, Marita og Aksel. Sofus Gregersen manglar á myndini.)

Sniðgivið og forritað hevur KREA
×